ในส่วนของผลการประเมิน PISA ล่าสุดของไทย พบว่าคะแนนทั้ง 3 วิชาดีขึ้น แต่อันดับเท่าเดิม ซึ่งต้องยอมรับว่าภาพรวมยังไม่ดีขึ้นเลย แต่สิ่งที่น่ายินดี คือนักเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาสามารถทำคะแนนได้ดี เพราะ สพฐ. และผู้เกี่ยวข้องได้จัดโครงการดูแลอย่างใกล้ชิดเป็นพิเศษ ส่งผลให้คะแนนของโรงเรียนขยายโอกาสดีขึ้นด้วย แสดงให้เห็นว่าเมื่อมีการวางแผนและดำเนินการอย่างจริงจังก็จะทำให้ผลสัมฤทธิ์ที่ดีขึ้นได้ รวมทั้งงบประมาณที่จะจัดสรรลงไป นอกจากนี้การแลกเปลี่ยนทั้งภายในประเทศและศึกษาจากนานาประเทศ จะช่วยทำให้อันดับของ PISA สูงขึ้นได้เช่นกัน

ผลการประเมิน PISA ของบางประเทศที่เพิ่งเข้ารับการประเมินครั้งแรก ทั้งประเทศในภูมิภาคและประเทศเพื่อนบ้านก็สามารถทำอันดับได้ดีมาก สำหรับประเทศไทยหากนำผลสอบของเด็กส่วนใหญ่มาพิจารณา ไม่ว่าจะเป็นคะแนนเฉลี่ย คะแนนอันดับต้น และคะแนนของเด็กส่วนใหญ่ จะแสดงให้เห็นภาพโดยรวมว่าเป็นอย่างไร ซึ่งเป็นเรื่องท้าทายที่จะต้องดำเนินการอย่างจริงจัง ขอยกตัวอย่างบางประเทศเน้นพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอน บางประเทศเตรียมการอย่างจริงจังก่อนสอบ บางประเทศประกาศเป็นนโยบาย โดยจัดตั้งคณะกรรมการ/องค์กรรับผิดชอบอย่างชัดเจน ซึ่ง ศธ.ก็ดำเนินการประกาศเป็นนโยบาย พร้อมทั้งมอบหมายหน่วยงานชัดเจนมากกว่าจะดำเนินการตามธรรมชาติเช่นกัน และเชื่อว่าคำแนะนำจากผู้เข้าร่วมประชุมในครั้งนี้ จะเป็นแนวทางสำคัญในการดำเนินงานสู่เป้าหมายและส่งผลให้นโยบายนี้ประสบความสำเร็จได้ในที่สุด

ดร.ธงชัย ชิวปรีชา ประธานกรรมการคณะกรรมการปฏิบัติการในคณะกรรมการเร่งรัดพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนการสอนเพื่อยกระดับผลการทดสอบ PISA  กล่าวถึงผลการทดสอบ PISA กับภาพลักษณ์ของประเทศไทย และการนำองค์ความรู้จากการเข้าร่วมโครงการ PISA มาใช้ในการสร้างความพร้อม มีสาระสำคัญดังนี้

@ ผลการทดสอบ PISA กับภาพลักษณ์ของประเทศไทย

• ความเป็นมา การประเมินตามโครงการประเมินผลนักเรียนนานาชาติ (Programme for International Student Assessment : PISA) เป็นโครงการประเมินผลนักเรียนระดับนานาชาติที่วัดความรู้และทักษะของนักเรียนอายุ 15 ปี (14 ปี 6 เดือน ถึง 15 ปี 6 เดือน ณ วันที่ 1 มกราคมของทุกปีที่สอบ) ในด้านการอ่าน คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ โดยประเมินต่อเนื่องกันทุก 3 ปี ประเทศไทยเข้าร่วมโครงการ PISA มาแล้ว 5 ครั้ง ได้แก่ ปี 2543, 2546, 2549, 2552 และ 2555 ซึ่งผลการประเมินยังอยู่ในระดับที่ไม่น่าพอใจ

• การประเมินโครงการ PISA  ในปี 2558 เน้นวิชาวิทยาศาสตร์ นักเรียนกลุ่มเป้าหมาย คือ นักเรียนที่กำลังเรียนชั้น ม.1-2 ในปีการศึกษา 2556 (เกิดระหว่างวันที่ 1 มิถุนายน 2542 ถึง 31 พฤษภาคม 2543) ปี 2561 นักเรียนกลุ่มเป้าหมาย คือ นักเรียนที่กำลังเรียนชั้น ป.4-5 ในปีการศึกษา 2556 (เกิดระหว่างวันที่ 1 มิถุนายน 2545 ถึง 31 พฤษภาคม 2546)

• ผลการทดสอบ PISA ของไทย ที่ตกต่ำอย่างต่อเนื่องมาโดยตลอด มีผลต่อภาพลักษณ์ของประเทศมาก เนื่องจากได้มีการนำผลการทดสอบ PISA ไปใช้เป็นเกณฑ์หนึ่งในการจัดลำดับความสามารถในการแข่งขันของประเทศ รวมทั้งเกณฑ์ในการพิจารณาความน่าลงทุนด้วย ซึ่งในสายตานานาชาติมองว่า ไทยเป็นประเทศที่มีคุณภาพการศึกษาต่ำ หรือคุณภาพ/ศักยภาพของคนไทยต่ำเมื่อเทียบกับนานาชาติ

• 4 สมมติฐานที่เชื่อว่าทำให้ผลการทดสอบ PISA ของไทยตกต่ำ คือ 1) ทักษะความสามารถในการอ่านและการเขียน (ภาษาไทย) อยู่ในระดับต่ำ  2) การเรียนการสอนจริงที่เกิดขึ้นในห้องเรียนไม่สามารถพัฒนากระบวนการคิดวิเคราะห์ของนักเรียน  3) รูปแบบข้อสอบของ PISA แตกต่างจากข้อสอบที่นักเรียนเคยทดสอบ  4) นักเรียน ครู ผู้บริหาร และสังคมส่วนใหญ่ ยังไม่รู้จัก PISA

• การเตรียมตัวของประเทศต่างๆ ซึ่งได้นำเสนอในการประชุมประจำปีของ OECD ด้านการศึกษา เมื่อปี 2554 ที่ประเทศญี่ปุ่น ดังนี้

• 1) ประเทศญี่ปุ่น เพิ่มกิจกรรมการอ่านในตอนเช้า (Morning Reading Session) โดยแบบฝึก “PISA-Style Reading Comprehension”, ส่งเสริมให้ห้องสมุดเป็นแหล่งค้นคว้าความรู้ของโรงเรียน, เพิ่มเวลาเรียนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และการอ่านในระดับประถมศึกษา และลดจำนวนนักเรียนเหลือไม่เกิน 35 คนต่อห้อง

  2) ประเทศอินโดนีเซีย นำ National Examination มาใช้ในการประเมินผลการจบการศึกษาของประเทศ

  3) ประเทศจีน (เชียงไฮ้) ซึ่งมีผลประเมิน PISA 2009 และ 2012 ด้านการอ่านอยู่ในระดับสูงสุด ได้กำหนดให้สถานศึกษาจัดการเรียนให้นักเรียนทุกคนมีความสามารถในการอ่านไม่ต่ำกว่าระดับ 2 ของ PISA และให้นโยบายด้านการปฏิรูปการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของนโยบายของมณฑลและเมือง

  @ แนวทางปฏิบัติของประเทศไทย ในการนำองค์ความรู้จากการเข้าร่วมโครงการ PISA มาใช้ในการสร้างความพร้อม

  • แนวปฏิบัติที่ 1 ให้ทุกโรงเรียนแทรกกิจกรรมด้านการอ่านและการคิดวิเคราะห์ตามแนวทาง PISA ในทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้หรือรายวิชาที่เหมาะสมโดยใช้บทอ่านและแบบฝึกที่ได้รับจาก สพฐ./สสวท. ในระดับชั้น ป.4 - ม.3 ตั้งแต่ปีการศึกษา 2557 เป็นต้นไป

  • แนวปฏิบัติที่ 2  การสอบทุกครั้ง ให้โรงเรียนลดข้อสอบแบบเลือกตอบและเพิ่มข้อสอบเกี่ยวกับสถานการณ์ที่มีความยาวและซับซ้อนตามข้อสอบ PISA  เพื่อให้นักเรียนได้อ่าน ศึกษา วิเคราะห์ข้อมูลจากสถานการณ์นั้น โดยเน้นตั้งคำถามการวิเคราะห์ และให้นักเรียนเขียนคำตอบพร้อมแสดงเหตุผล ที่มา หรือวิธีทำให้ได้คำตอบนั้นๆ

  • เป้าหมายความสำเร็จในปี 2558

  1) ด้านการอ่าน มีผลประเมินในอันดับที่ 39 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 470 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 25  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 2.0

  2) ด้านคณิตศาสตร์ มีผลประเมินในอันดับที่ 40 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 460 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 35  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 5.0

  3) ด้านวิทยาศาสตร์ มีผลประเมินในอันดับที่ 38 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 470 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 25  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 2.0

  • เป้าหมายความสำเร็จในปี 2561

  1) ด้านการอ่าน มีผลประเมินในอันดับที่ 25 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 500 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 10  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 5.0

  2) ด้านคณิตศาสตร์ มีผลประเมินในอันดับที่ 35 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 500 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 20  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 8.0

  3) ด้านวิทยาศาสตร์ มีผลประเมินในอันดับที่ 38 จาก 65 ประเทศ  มีคะแนนเฉลี่ย 470 คะแนน  นักเรียนที่ได้คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 ร้อยละ 25  และนักเรียนที่ได้คะแนนระดับ 5 ขึ้นไป ร้อยละ 2.0

  ทั้งนี้ คะแนนต่ำกว่าระดับ 2 หมายความว่า มีศักยภาพด้านนั้นต่ำจนไม่สามารถใช้ในการดำรงชีวิตได้อย่างเหมาะสมและเท่านั้น  ส่วนคะแนนระดับ 5 และ 6 หมายความว่า มีศักยภาพด้านนั้นสูงเยี่ยม

  • การเตรียมความพร้อมเพื่อเข้าร่วมโครงการ PISA  ปี 2558 และปี 2561

  ผู้เกี่ยวข้องที่จะต้องได้รับการเตรียมความพร้อม ได้แก่ นักเรียน ครู ศึกษานิเทศก์ นักวิชาการ ผู้บริหารสถานศึกษา และผู้บริหารการศึกษา โดยมีมาตรการดำเนินงานในปีงบประมาณ 2557 ใน 6 มาตรการ ดังนี้

  มาตรการที่ 1 สร้างความตระหนักและสร้างทีม PISA ระดับเขตพื้นที่และหน่วยงานอื่น

  มาตรการที่ 2 สร้างและจัดหาข้อสอบแนว PISA จัดทำคลังข้อสอบและสร้างระบบสอบออนไลน์ สำหรับให้เขตพื้นที่และโรงเรียนทุกสังกัดใช้

  มาตรการที่ 3 สร้างบทอ่านและสร้างแบบฝึก เพื่อใช้เป็นสื่อในการจัดการเรียนการสอน เพื่อพัฒนาศักยภาพการอ่าน การคิดวิเคราะห์ และการแก้ปัญหาของนักเรียนทุกสังกัด

  มาตรการที่ 4 พัฒนาแบบทดสอบวัดระดับความสามารถในการอ่านและเขียนภาษาไทย ทั้งระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา

  มาตรการที่ 5 ส่งเสริมสนับสนุนโรงเรียนกลุ่มที่มีผลการสอบ PISA ปี 2555 ต่ำ

  มาตรการที่ 6 สร้างความเข้มแข็งของระบบกำกับ ติดตาม และประเมินผล

   

  นอกจากนี้ ดร.ธงชัย ชิวปรีชา ได้เสนอแนะสิ่งที่ควรดำเนินการเพิ่มเติม เช่น

  - แต่ละเขตพื้นที่ควรมีทีมสร้างข้อสอบแนว PISA อย่างน้อย 9 คน (การอ่าน 3 คน คณิตศาสตร์ 3 คน วิทยาศาสตร์ 3 คน) ภายในปีงบประมาณ 2558

  - แต่ละโรงเรียนควรมีครูที่ได้รับการฝึกให้เป็นผู้ชำนาญการด้านสร้างข้อสอบ/เครื่องมือประเมินผลการเรียนรู้ประจำโรงเรียน 2-3 คนต่อโรงเรียน ที่สามารถให้คำแนะนำและนิเทศครูในโรงเรียนได้ ภายในปีการศึกษา 2560

  - การศึกษาวิเคราะห์ข้อสอบที่โรงเรียนใช้ว่า มีความเหมาะสม มีความตรง มีความเชื่อถือได้เพียงใด และจะต้องพัฒนาอย่างไร ทั้งนี้ไม่ใช่เพื่อจับผิด แต่เพื่อพัฒนาและปรับปรุงแก้ไข

  - การศึกษาวิธีการวัดและประเมินผลเพื่อเลื่อนชั้นและจบช่วงชั้นของนานาประเทศ เช่น จาก ป.1 ขึ้น ป.2, จาก ม.2 ขึ้น ม.3, จบ ป.6, จบ ม.3 และสำหรับประเทศไทยควรจะทำอย่างไร ถึงเวลาที่ควรจะมีการเปลี่ยนแปลงแล้วหรือยัง

  - ควรได้รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วนของสังคม ทั้งนักเรียน พ่อแม่ผู้ปกครอง และประชาชน  ในการจัดกิจกรรมทั้งหมด และทุกคนตระหนักถึงความสำคัญ เห็นคุณค่า ความจำเป็นของการเข้าร่วมโครงการ PISA  ตลอดจนมีความเชื่อว่าเป็นสิ่งที่ต้องทำ เชื่อว่าทำได้ เราก็ผิวเหลือง ผมดำ เหมือนคนอื่น และการจัดกิจกรรมจะต้องดำเนินการต่อเนื่องตลอดไป

  ที่สำคัญคือ ต้องเริ่มตั้งแต่ "เมื่อวานนี้"